System emerytalny w Polsce – jak działa?

Polski system emerytalny opiera się na trzech filarach. Poza opłacaniem obowiązkowych składek do ZUS, pomóc w oszczędzaniu na przyszłą emeryturę mogą także inne – dobrowolnie wybierane – instrumenty finansowe, dostępne w ramach trzeciego filaru systemu emerytalnego.

Jak funkcjonuje każdy z filarów i którą z dodatkowych opcji gromadzenia środków na emeryturę wybrać? W naszym krótkim poradniku postaramy się odpowiedzieć na te pytania.

System emerytalny w Polsce - jak działa?

System emerytalny w Polsce – zasady funkcjonowania każdego z filarów

System emerytalny w Polsce opiera się na trzech filarach, z których każdy ma inne zadania i charakterystykę. W jego ramach wyróżniamy: ZUS, OFE, IKE i /lub IKZE bądź PPK. Pierwszy filar to system obowiązkowy, a pobierane w jego ramach składki trafiają do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Drugi filar to również system obowiązkowy, ale do wyboru jest subkonto w ZUS albo OFE + subkonto. Trzeci natomiast jest opcjonalny, a to na jakie rozwiązanie w jego ramach się zdecydujemy, zależy wyłącznie od nas.

Przeczytaj również: Instrumenty finansowe – czym są i jakie są ich rodzaje?

Pierwszy filar systemu emerytalnego

Pierwszy filar systemu emerytalnego w Polsce to powszechne ubezpieczenie emerytalne. Jest to system repartycyjny, co oznacza, że składki wpłacane przez obecnie pracujących są wykorzystywane do wypłaty bieżących emerytur. Składka emerytalna wynosi 19,52% podstawy wymiaru tj. pensji brutto w przypadku umów o pracę, z czego 9,76% pokrywa pracownik (ubezpieczony), a 9,76% pracodawca (płatnik). W przypadku przedsiębiorców podstawą wymiaru jest 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku. Przedsiębiorcy samodzielnie ponoszą ciężar składek emerytalno-rentowych. Co ważne wysokość świadczenia uzyskana z tego filaru zależy od zgromadzonych składek oraz od okresu ubezpieczenia.

Drugi filar systemu emerytalnego

Drugi filar to kapitałowe ubezpieczenie emerytalne, które funkcjonuje obok systemu ZUS. Z jakich elementów dokładnie się składa? Pierwszym jest subkonto w ZUS, automatycznie tworzone razem z kontem w ZUS dla osób urodzonych po 1968 roku. Część składki emerytalnej trafia na to subkonto, gdzie rozkład wygląda następująco: 12,22% trafia na konto ZUS, a 7,3% na subkonto.

Drugim elementem tego filaru jest Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE). Aby skorzystać z OFE, należy zarejestrować się w wybranym funduszu w ciągu 4 miesięcy od rozpoczęcia pierwszego zatrudnienia. W przypadku wyboru OFE, składka emerytalna jest dzielona na trzy części: 12,22% trafia na indywidualne konto ZUS, 4,38% na subkonto ZUS, a 2,92% na OFE. Istotną różnicą tego rozwiązania jest możliwość wyboru instytucji prowadzącej konto.

Od 2016 roku, co cztery lata w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca, otwierane jest tzw. okienko transferowe, podczas którego każdy członek Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE) lub osoba, której Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) rejestruje składkę na specjalnym subkoncie, ma możliwość złożenia oświadczenia o sposobie gromadzenia środków na przyszłą emeryturę.

Ubezpieczeni – członkowie OFE, mogą zmienić otwarty fundusz emerytalny lub podjąć decyzję o nieprzekazywaniu dalszych składek do otwartego funduszu emerytalnego. Co ważne decyzja ta, nie wpływa na środki dotychczas tam przekazane – pozostaną one w OFE. Składka zostanie natomiast w całości ewidencjonowana na subkoncie w ZUS (tj. I wariant opisany powyżej). Osoby, które objęte są powszechnym ubezpieczeniem emerytalnym, a dotychczas nie przystąpiły do OFE, mogą wówczas do OFE przystąpić.

UWAGA! Od 1 kwietnia 2024 roku zostanie otwarte tzw. okienko transferowe w ramach II filaru emerytalnego. Osoby ubezpieczone na podjęcie decyzji dotyczącej tego czy chcą przekierować część swojej składki emerytalnej z ZUS do Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE) będą miały czas do 31 lipca 2024 roku.

Trzeci filar systemu emerytalnego

Trzeci filar obejmuje produkty proponowane przez instytucje finansowe. Są one dobrowolne, co daje pełną kontrolę nad tym, gdzie trafiają nasze pieniądze i w jaki sposób są inwestowane. W ramach III filaru można wybrać następujące rozwiązania:

IKE – Indywidualne Konto Emerytalne

Indywidualne Konto Emerytalne może być założone przez każdą osobę która ukończyła 16 lat. Jednym z kluczowych atutów IKE jest zwolnienie z 19% podatku od zysków kapitałowych (podatek Belki). Warunkiem tego przywileju jest wyciągnięcie kwoty z IKE w wieku co najmniej 60 lat oraz dokonywanie wpłat przez co najmniej 5 wcześniejszych lat. Gdy zgromadzone pieniądze na IKE wypłacimy wcześniej, mamy obowiązek zapłacić podatek od zysku w wysokości 19%. IKE umożliwia wybór formy inwestycji (np. fundusze inwestycyjne czy akcje) oraz wysokości i częstotliwości wpłacanych kwot. Roczny limit wpłat na IKE w 2024 roku to 23 472 zł.

IKZE – Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego również może zostać założone przez osobę, która ukończyła 16 rok życia. Zasada oszczędzania jest bardzo podobna jak w przypadku IKE. Oszczędzając na IKZE przysługuje nam coroczna ulga podatkowa – odliczenie od podatku wpłaconych kwot (wykazywane w zeznaniu rocznym), ale wypłacana już nam kwota podlega podatkowi. Wpłacający ma dowolność w zakresie częstotliwości i wysokości kolejnych wpłat pod warunkiem, że nie przekraczają one rocznego limitu (dla osób fizycznych w 2024 roku wynosi 9388,80 zł, a dla osób prowadzących działalność pozarolniczą 14 083,20 zł).

PPK – Pracownicze Plany Kapitałowe

PPK to dobrowolny program oszczędzania dla wszystkich pracowników. Jest on tworzony wspólnie przez pracownika, pracodawcę oraz państwo. Ma na celu akumulację środków na przyszłość, z myślą o wypłacie ich po ukończeniu sześćdziesiątego roku życia. Uczestnictwo w tym programie oszczędnościowym jest całkowicie dobrowolne i nie ma obowiązku przystąpienia do niego. Składki są finansowane zarówno przez pracownika, ale dokłada się do nich także pracodawca oraz państwo.

System emerytalny w Polsce – o tym warto pamiętać

Każdy z opisanych powyżej filarów systemu emerytalnego odgrywa zupełnie inną rolę w budowaniu zabezpieczenia na przyszłość. Zrozumienie zasad jego działania jest kluczowe dla każdego, kto chce świadomie planować swoją przyszłość finansową.

Pierwszy filar, zarządzany przez ZUS, jest obligatoryjny i opiera się na systemie repartycyjnym. Drugi filar oferuje kapitałowe ubezpieczenie emerytalne z możliwością wyboru funduszu. Trzeci filar to dobrowolne oszczędzanie, które umożliwia akumulację dodatkowych środków na emeryturę. Warto pamiętać, że wysokość przyszłej emerytury zależy od wielu czynników, w tym od sumy wpłaconych składek czy okresu ubezpieczenia.

Zobacz także:

Nota prawna

Informacje dotyczące treści

F-Trust SA informuje, że wszelkie materiały zawarte powyżej stanowią własność F-Trust SA i mają wyłącznie charakter informacyjny oraz reklamowy oraz nie może być podstawą samodzielnych decyzji inwestycyjnych. Materiał nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego, ani zaproszenia do zawarcia transakcji na instrumentach finansowych w nim przedstawionych. Nie stanowi także usługi doradztwa inwestycyjnego, ani rekomendacji inwestycyjnej w rozumieniu przepisów prawa. Przedmiotowe materiały nie stanowią także porady inwestycyjnej, ani jakiejkolwiek innej formy zalecenia inwestycyjnego dotyczącego danego instrumentu finansowego, a także jakiejkolwiek innej porady, w szczególności prawnej bądź podatkowej.

Informacje dotyczące ryzyka

F-Trust S.A. informuje, że z każdą inwestycją wiąże się ryzyko. Fundusze nie gwarantują realizacji założonego celu inwestycyjnego, ani uzyskania określonego wyniku inwestycyjnego. Należy liczyć się z możliwością częściowej utraty wpłaconych środków. Indywidualna stopa zwrotu uczestnika nie jest tożsama z wynikiem inwestycyjnym funduszu i jest uzależniona od dnia zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa oraz od poziomu pobranych opłat oraz innych obciążeń dochodów z inwestycji w fundusze, w szczególności podatku od dochodów kapitałowych. Szczegółowy opis czynników ryzyka znajduje się w prospekcie informacyjnym oraz kluczowych informacjach dla inwestorów funduszu.

Otwórz konto
na Platformie
Funduszy

lub zadzwoń
61 415 27 77