FAQ – prawny

Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie o funduszach inwestycyjnych – również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie o funduszach inwestycyjnych papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Z drugiej strony, fundusz inwestycyjny może być rozumiany jako masa majątkowa, na którą składają się pieniądze powierzone przez inwestorów w celu zmaksymalizowania korzyści płynących ze zbiorowego i profesjonalnego zarządzania aktywami. Fundusz inwestycyjny prowadzi działalność ze szczególnym uwzględnieniem interesu uczestników, przestrzegając zasad ograniczania ryzyka inwestycyjnego. W bardzo interesujący sposób została ukształtowana struktura organizacyjna funduszy inwestycyjnych. Otóż organem uprawnionym do zarządzania funduszem oraz do jego reprezentowania jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Co ciekawe, towarzystwo funduszy inwestycyjnych, podobnie jak fundusz, posiada osobowość prawną. Takie rozwiązanie jest pochodną faktu, iż zarówno towarzystwo jak i zarządzane przez nie fundusze posiadają odrębne masy majątkowe, co zwiększa bezpieczeństwo powierzonych do zainwestowania środków. W Polsce funkcjonują 3 rodzaje funduszy inwestsycyjnych: fundusze inwestycyjne otwarte, specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte oraz fundusze inwestycyjne zamknięte. W F-Trust istnieje możliwość nabywania między innymi jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych typu otwartego oraz specjalistycznych funduszy inwestycyjnych.

Jednostka uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (otwartym bądź specjalistycznym funduszu inwestycyjnym otwartym) stanowi otrzymywany przez uczestnika funduszu ekwiwalent wpłaty do funduszu. Odpowiednikiem jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym otwartym w funduszu zagranicznym jest tytuł uczestnictwa. Wskutek dokonania wpłaty do funduszu i otwarcia rejestru, fundusz przydziela uczestnikowi określoną liczbę jednostek uczestnictwa. Liczba ta może być także wyrażona ułamkiem. Natomiast cena jednostki uczestnictwa pozostaje zmienną w zależności od ceny instrumentów finansowych, w które inwestuje dany fundusz. Warto dodać, że w ramach jednego funduszu mogą występować różne kategorie jednostek uczestnictwa. Jednostki należące do różnych kategorii mogą się od siebie różnic na przykład sposobem lub wysokością pobierania opłat manipulacyjnych bądź stopniem uczestnictwa ich nabywcy w obciążeniach aktywów funduszu.

Reżim prawny funduszy zamkniętych cechuje się większą elastycznością w stosunku do reżimu funduszy otwartych. Taki stan przekłada się na politykę inwestycyjną funduszy zamkniętych, której większa elastyczność sprawia, iż uczestnicy tego typu funduszy często narażeni są na wyższy poziom ryzyka, aniżeli uczestnicy funduszy otwartych. Fundusze inwestycyjne otwarte emitują jednostki uczestnictwa. Liczba jednostek uczestnictwa w funduszu jest zmienna, zaś same jednostki nie mogę stanowić samodzielnego przedmiotu obrotu. Tymczasem certyfikaty inwestycyjne – instrumenty finansowe emitowane przez fundusze typu zamkniętego – zasadniczo emitowane są w stałych wolumenach, a także zasadniczo mogą stanowić przedmiot obrotu na rynku wtórnym.

Funduszem parasolowym jest fundusz inwestycyjny typu otwartego z wydzielonymi subfunduszami. Żaden z subfunduszy objętych „parasolem” nie posiada osobowości prawnej. Każdy z nich może realizować inną politykę inwestycyjną, koncentrując się na innych kategoriach instrumentów finansowych. Zasadniczą korzyścią płynącą z inwestowania w fundusze parasolowe jest możliwość optymalizacji podatkowej poprzez uniknięcie konieczności uiszczenia podatku od zysków kapitałowych w razie transakcji zamiany jednostek uczestnictwa w subfunduszach „pozostających pod wspólnym parasolem”.

Subfundusz może być rozumiany jako wyodrębniona w ramach danego parasolowego funduszu inwestycyjnego typu otwartego, określona masa majątkowa – portfel instrumentów finansowych. Subfundusz nie posiada osobowości prawnej. Niemniej subfundusze mogą posiadać odmienną politykę inwestycyjną, mogą charakteryzować się odmiennymi zasadami ustalania wartości ich aktywów i zobowiązań w różnych walutach, odmiennymi zasadami przyjmowania wpłat i realizowania umorzeń jednostek uczestnictwa oraz zasad wyceny.

Zagraniczny fundusz inwestycyjny, to fundusz zarejestrowany za granicą i działający na podstawie zezwolenia właściwego organu nadzoru finansowego państwa obcego. Nie wszystkie tytuły uczestnictwa funduszy zagranicznych mogą stać się przedmiotem obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Aby fundusz zagraniczny został dopuszczony do obrotu w Polsce powinien on dochować staranności w zakresie poinformowania Komisji Nadzoru Finansowego o zamiarze rozpoczęcia działalności. Nadzór nad działalnością funduszy zagranicznych sprawują organy nadzoru ich państwa macierzystego, zaś w zakresie określonym w ustawie o funduszach inwestycyjnych, Komisja Nadzoru Finansowego.

Konwersja jest operacją polegającą na jednoczesnym umorzeniu jednostek uczestnictwa w jednym funduszu i jednoczesnym nabyciu jednostek w innym funduszu. Istotnym jest aby oba fundusze, na których została przeprowadzona konwersja podlegały zarządzaniu wspólnego towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Natomiast transakcja zamiany polega na jednoczesnym umorzeniu jednostek uczestnictwa w jednym subfunduszu i jednoczesnym nabyciu jednostek w innym subfunduszu. W tym przypadku istotnym jest, aby oba subfundusze były objęte tym samym parasolowym funduszem inwestycyjnym.

Co do zasady, w funduszach inwestycyjnych otwartych osoba małoletnia ma możliwość nabycia jednostek uczestnictwa. W takim przypadku osoba małoletnia jest reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego – najczęściej przez rodzica. Nieco mniej liberalnie kształtuje się prawo do nabycia jednostek uczestnictwa przez osoby małoletnie w specjalistycznych funduszach inwestycyjnych otwartych. Statuty tych funduszy mogą zawierać bowiem ograniczenie w zakresie możliwości tworzenia rejestrów nie tylko przez osoby małoletnie, ale także przez jakichkolwiek innych, wskazanych w tych statutach, uczestników. W praktyce informacje o zasadach nabywania jednostek uczestnictwa przez osoby małoletnie w danym funduszu można znaleźć w prospekcie informacyjnym funduszu.

Możliwość otwierania wspólnych rejestrów przez małżonków leży w gestii poszczególnych funduszy. Dobrą praktyką funduszy jest umożliwianie uczestnikom otwierania i prowadzenia wspólnych rejestrów małżeńskich w funduszach. Niemniej, z ostrożności warto sprawdzić istnienie tego typu możliwość w dokumentacji poszczególnych funduszy, w szczególności w prospekcie informacyjnych danego funduszu.

Ustawa o funduszach inwestycyjnych nie zawiera ograniczeń dotyczących możliwości nabywania jednostek uczestnictwa przez cudzoziemców. Ograniczenia w zakresie nabywania jednostek uczestnictwa przez zagranicznych inwestorów mogą zawierać statuty specjalistycznych funduszy inwestycyjnych typu otwartego. W niektórych przypadkach określonych przez ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, fundusz może odmówić otwarcia rejestru – w szczególności, jeśli inwestor zagranicznych pochodzi z kraju wysokiego ryzyka. Warto dodać, że nabywanie jednostek uczestnictwa w specjalistycznych funduszach typu otwartego oraz certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych zamkniętych, których polityka inwestycyjna koncentruje się na nabywaniu nieruchomości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne i w tym zakresie stanowi wyjątek od ograniczeń w nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, przewidzianych w ustawie o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców.

W przypadku śmierci uczestnik funduszu inwestycyjnego otwartego, osoby wskazane przez uczestnika mają możliwość uzyskania szybszego dostępu do ulokowanych środków w funduszu, aniżeli miałoby to miejsce z zachowaniem typowej procedury dziedziczenia. Mianowicie, uczestnik funduszu ma możliwość wskazania osoby, w stosunku do której fundusz inwestycyjny będzie miał obowiązek dokonać odkupienia jednostek uczestnictwa należących do zmarłego uczestnika. Wartość w ten sposób umorzonych jednostek nie może jednak przekraczać wartości nie wyższej niż przypadające na ostatni miesiąc przed śmiercią uczestnika funduszu dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat i nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wartość ta nie może także przekraczać łącznej wartości jednostek uczestnictwa zapisanych w rejestrze uczestnika.

W razie upadłości przedsiębiorstwa uczestnika funduszu środki zgromadzone w funduszu wchodzą w skład masy upadłości uczestnika.

MiFID, czyli Dyrektywa w sprawie rynków finansowych (z ang. Markets in Financial Instruments Directive) to akt prawny, obowiązujący na obszarze Unii Europejskiej oraz w Liechtensteinie, Norwegii oraz Islandii. Głównym założeniem regulacji MiFID jest zwiększenie regulacji rynków finansowych oraz wdrożenie mechanizmów pozwalających na zwiększeni poziomu bezpieczeństwa i ochrony uczestników rynku.

Podstawowym aktem prawnym regulującym rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce jest ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, wraz z aktami wykonawczymi. Dla funkcjonowania rynku funduszy inwestycyjnych istotne znaczenie mają także stanowiska Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, wydawane w kluczowych obszarach funkcjonowania rynku. Dla świadomego uczestnika funduszu niezwykle cenną może okazać się także lektura prospektu informacyjnego funduszu. Mimo, że dokument ten nie nosi znamion aktu prawnego, a także mimo jego obszernego charakteru, pozwala on na zapoznanie się ze szczegółowymi zasadami funkcjonowania funduszu, z ryzykiem, które związane jest z inwestowaniem, a także z polityką inwestycyjną funduszu.

Towarzystwo funduszy inwestycyjnych powinno ustanowić komórkę nadzoru, umożliwiającą sprawowanie kontroli działalności funduszu w zakresie zgodności z przepisami prawa. Oprócz tego, w ramach towarzystwa powinna zostać wydzielona niezależna komórka audytu wewnętrznego, która służy weryfikacji systemów oraz procedur i regulaminów wewnętrznych obowiązujących w towarzystwie, według kryterium prawidłowości i skuteczności wypełniania przez towarzystwo obowiązków wynikających z przepisów. Ponadto, towarzystwa funduszy inwestycyjnych podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości i zaufania do rynku.

Dystrybutor jednostek uczestnictwa powinien w swojej strukturze wyodrębnić jednostkę kontroli wewnętrznej. Zadaniem kontrolera wewnętrznego jest sprawowanie nadzoru nad działalnością dystrybutora oraz dbałość o przestrzeganie przepisów prawa oraz dobrych praktyk rynkowych. Poza kontrolą wewnętrzną, działalność dystrybutorów jest nadzorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego. Dystrybutor przed rozpoczęciem działalności musi otrzymać odpowiednie zezwolenie KNF. Natomiast w toku działalności, KNF ma prawo sprawowania bieżącej kontroli nad działalnością dystrybutora.

Usługa typu asset management (zwana także „portfolio management”) jest czynnością maklerską, polegającą na zarządzaniu przez dom maklerski powierzonymi mu przez klienta aktywami. W przypadku usługi tego typu, klient zwykle nie ma możliwości ingerowania w strukturę instrumentów finansowych nabywanych przez portfolio managera. Ten ostatni jest ostatecznie rozliczany przez klienta jedynie z wyniku. Natomiast w ramach usługi nieodpłatnego doradztwa inwestycyjnego to klient podejmuje decyzje inwestycyjne w oparciu na pisemnych rekomendacjach dostarczanych mu przez dystrybutora jednostek uczestnictwa. Usługa nieodpłatnego doradztwa inwestycyjnego nie jest czynnością maklerską. Jest usługą skorelowaną z dystrybuowaniem jednostek uczestnictwa, przez co wymaga odpowiedniego zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

Usługa nieodpłatnego doradztwa inwestycyjnego polega na dostarczaniu klientowi rekomendacji mając na uwadze doświadczenie, potrzeby oraz możliwość akceptacji ryzyka przez klienta. Rekomendacje inwestycyjne mogą być przesyłane klientowi regularnie, okresowo bądź doraźnie – w zależności od potrzeb klienta. Ostateczną decyzję inwestycyjną zawsze podejmuje klient. Taka konstrukcja pozwala klientowi na zachowanie pełnej kontroli nad swoimi inwestycjami, a jednocześnie uzyskać dostęp do cennych rekomendacji pochodzących od dystrybutora.

Usługa nieodpłatnego doradztwa inwestycyjnego może być świadczona jedynie przez dystrybutora i jedynie na podstawie zezwolenia udzielonego mu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Jej przedmiotem mogą być jedynie jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych bądź tytuły uczestnictwa w funduszach zagranicznych. Oznacza to, że dystrybutor nie może doradzać klientowi w zakresie transakcji dotyczących pozostałych instrumentów finansowych (np. akcji lub obligacji). Ponadto, dystrybutor jednostek uczestnictwa nie może pobierać od klientów żadnych pieniędzy tytułem świadczonej usługi doradczej. Ta ostatnia, między innymi tym różni się od usługi maklerskiej – doradztwa inwestycyjnego – że jest nieodpłatna. Usługi świadczone przez tzw. doradców finansowych, to bardzo pojemne pojęcie, w ramach którego można wyróżnić usługi zarówno regulowane, jak i takie, które co do zasady nie wymagają żadnego zezwolenia bądź licencji. Dlatego przeciętnemu klientowi trudno jest ocenić kompetencje takiego „doradcy finansowego”. Z daleko idącej ostrożności zalecamy naszym klientom aby przed powierzeniem swoich oszczędności nowopoznanemu doradcy finansowemu, poprosili go o informacje na podstawie jakiego rodzaju zezwolenia lub licencji prowadzi działalność oraz o okazanie takiego zezwolenia.

Dystrybutor jednostek uczestnictwa nie jest ani zobowiązany, ani uprawniony do samodzielnego zarządzania aktywami klienta. Dystrybutor nie może podjąć się takiego zarządzania nawet jeśli otrzymałby pełnomocnictwo do zarządzania aktywami od klienta. Usługa zarządzania aktywami stanowi bowiem czynność maklerską i może być wykonywana jedynie przez podmioty, które posiadają zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego w tym zakresie. Niemniej dystrybutor, w zakresie swojej działalności, może świadczyć klientowi usługę nieodpłatnego doradztwa inwestycyjnego. Dzięki tej usłudze klient nadal może sprawować kontrolę nad przebiegiem swoich inwestycji, korzystając jednocześnie ze starannie przygotowanych rekomendacji dystrybutora.

Dystrybutor funduszy inwestycyjnych to podmiot, który prowadzi działalność w zakresie pośrednictwa w zakresie zbywania i nabywania jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych oraz tytułów uczestnictwa funduszy zagranicznych. Dystrybutorzy często prowadzą działalność jednocześnie na rzecz kilku funduszy inwestycyjnych bądź funduszy zagranicznych. Dzięki temu klienci często mają możliwość nabywania jednostek lub tytułów uczestnictwa, korzystając z szerszej oferty, aniżeli dostępnej w ramach poszczególnych towarzystw funduszy inwestycyjnych. Działalność prowadzona przez dystrybutora jest objęta zezwoleniem Komisji Nadzoru Finansowego, dlatego dystrybutorzy zobowiązani są prowadzić działalność określonych standardów na rynku finansowym.

Dystrybutor powinien przed przyjęciem pierwszego zlecenia przekazać klientowi informacje dotyczące w szczególności: 1) nazwy oraz danych teleadresowych dystrybutora, 2) sposobów komunikowania się klienta z dystrybutorem oraz sposobów przekazywania zleceń do dystrybutora, 3) posiadanego zezwolenia KNF, 4) podstawowych zasadach świadczenia usługi dystrybucyjnej, 5) podstawowych zasadach składania oraz załatwiania ewentualnych reklamacji, 6) podstawowych zasadach postępowania dystrybutora w przypadku występowania tzw. konfliktu interesów, 7) kosztach i opłatach związanych ze świadczonymi usługami dystrybucyjnymi.

Dystrybutorzy jednostek uczestnictwa starają się dochowywać jak największej staranności aby eliminować ze swojej działalności takie sytuacje, które mogą powodować konflikt między ich interesem a interesem klientów dystrybutora. W ramach swoich struktur, dystrybutor powinien wyodrębnić komórkę kontroli wewnętrznej, której zadaniem jest aktywne wyszukiwanie i eliminowanie występowania jakichkolwiek konfliktów interesów. Natomiast, jeżeli zdarzy się tak, że wykryty konflikt nie może być wyeliminowany, dystrybutor zobowiązany jest do zarządzania takim konfliktem, aby wskutek jego występowania nie doszło do pokrzywdzenia interesów klientów. Co więcej, klienci zostają niezwłocznie informowaniu o występowaniu takiego konfliktu.

Nie. Zasadą jest, że działalność dystrybutora ograniczona jest jedynie do pośredniczenia w nabywaniu i zbywaniu jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych typu otwartego oraz tytułów uczestnictwa w funduszach zagranicznych. Instrumenty finansowe inkorporujące prawa uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych typu zamkniętego nie mogą stanowić przedmiotu działalności pośredniczej dystrybutora.

Co do zasady fundusze inwestycyjne oraz fundusze zagraniczne przewidują możliwość dokonywania czynności związanych z uczestnictwem w tych funduszach przez pełnomocnika. Szczególne zasady ustanawiania oraz odwoływania pełnomocnika przewidują procedury poszczególnych funduszy.

Co do zasady fundusz inwestycyjny otwarty oraz funduszu zagraniczny nie mogą odmówić odkupienia jednostek uczestnictwa bądź tytułów uczestnictwa od klienta. W takim przypadku odkupienie jednostek uczestnictwa zwykle następuje w ciągu zaledwie kilku dni. W niektórych, określonych w ustawie o funduszach inwestycyjnych okolicznościach, fundusz inwestycyjny może zawiesić odkupywanie jednostek uczestnictwa na 2 tygodnie, jeżeli w okresie ostatnich 2 tygodni suma wartości odkupionych przez fundusz jednostek uczestnictwa oraz jednostek, których odkupienia zażądał klient przekracza wartość 10 % wartości aktywów funduszu. Podobnie fundusz może zawiesić odkupywanie jednostek uczestnictwa, jeżeli nie można dokonać wiarygodnej wyceny istotnej części aktywów funduszu z przyczyn niezależnych od funduszu. O każdym przypadku zawieszenia odkupywania jednostek uczestnictwa, fundusz obowiązany jest powiadomić Komisję Nadzoru Finansowego.

Tak, zyski osiągane przez uczestników funduszy inwestycyjnych są objęte podatkiem od zysków kapitałowych, a więc tzw. „podatkiem Belki”. Stawka podatku VAT wynosi 19%. Podatek jest pobierany przez odpowiednie towarzystwo funduszy inwestycyjnych w chwili, gdy dochodzi do umorzenia jednostek uczestnictwa, bądź przy ich konwersji. Podatek nie będzie pobierany w razie transakcji zamiany jednostek uczestnictwa, a więc w sytuacji, gdy środki uczestnika funduszu migrują między dwoma subfunduszami w ramach wspólnego funduszu parasolowego.

Nie, F-Trust nie przyjmuje od swoich klientów jakichkolwiek środków pieniężnych. Działalność prowadzona przez dystrybutora polega bowiem na pośrednictwie w zakresie przyjmowania zleceń nabycia lub zbycia jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. W jej ramach nie mieści się pośrednictwo w zakresie przekazywania jakichkolwiek środków pieniężnych od uczestników do funduszy.

Dystrybutorzy jednostek uczestnictwa nigdy nie przyjmują od klientów żadnych środków związanych z nabywaniem jednostek uczestnictwa. W szczególności dystrybutor nie może żądać od uczestnika aby ten przekazał mu środki na nabycie funduszu, ani też nie może domagać się jakichkolwiek przedpłat lub zaliczek na ich nabycie. Zakaz przyjmowania środków na nabywanie jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych ma na celu zapewnienie uczestnikom ochrony przed ewentualnymi możliwościami nadużyć ze strony nieuczciwych dystrybutorów. Uczestnicy funduszy dokonują wpłat na nabycie jednostek uczestnictwa bezpośrednio na rachunek nabywanego funduszu. Pamiętaj, pracownik F-Trust nigdy nie poprosi Cię o przekazaniu mu jakichkolwiek środków pieniężnych!

Za działalność agentów dystrybutora ponoszą solidarną odpowiedzialność dystrybutor oraz towarzystwo funduszy inwestycyjnych, z którego funduszem związane jest zdarzenie powodujące szkodę. Jest to ważka informacja dla uczestnika funduszu, ponieważ to od niego zależy od jakiego podmiotu – dystrybutora czy towarzystwa – będzie mógł w pierwszej kolejności dochodzić swoich praw.

To zależy od postanowień przewidzianych w regulaminach poszczególnych funduszy zagranicznych. Jednak co do zasady, większość funduszy zagranicznych przewiduje możliwość wypłacania środków gromadzonych w tych funduszach także poza granicami Polski.