Encyklopedyczna definicja tego zjawiska brzmi “proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce. Skutkiem tego procesu jest spadek siły nabywczej pieniądza krajowego”. Inflacja nie jest więc czymś strasznym i postępującym nagle. Jest jednak procesem, który nieopanowany może nieść za sobą poważna skutki.

Czym jest inflacja i co na nią wpływa?

Inflacja to wzrost cen, a co za tym idzie spadek siły nabywczej pieniądza. Prościej mówiąc: za tę samą kwotę pod koniec roku, możemy kupić mniej produktów niż kilka miesięcy wcześniej na początku roku, bo pieniądz ma mniejszą wartość. I w przypadku oszczędności: jeżeli ktoś odłożył 1 000 złotych i nie był zainteresowany ich pomnażaniem, za rok będzie miał również tysiąc złotych, ale nie kupi za to tyle samo co wcześniej – ponieważ ceny wzrosły. Dla przykładu w listopadzie 2021 roku inflacja średnioroczna wyniosła 7.8% (źródło: tradingeconomics ), a prognozy na styczeń 2022 śmiało dobijają do 10%.

Polub nas na LinkedIn i bądź na bieżąco z nowościami od F-Trust:

Ceny surowców, zwłaszcza energetycznych, to jeden z głównych czynników wywołujących inflację. Urząd Regulacji Energetycznych zatwierdził wzrost taryf na 2022 dla energii elektrycznej o 24% i gazu o 54%. Wzrost tych cen powoduje wzrost kosztów produkcji, a w konsekwencji wzrost cen płaconych przez konsumenta. Wśród innych przyczyn inflacji ekonomiści wymieniają:

• zwiększenie podaży pieniądza przez ich emisję przez bank centralny (w Polsce prawo do emisji pieniądza ma Narodowy Bank Polski), 
• wzrost popytu (producenci nie są w stanie dostosować struktury produkcji do struktury popytu konsumentów),
• niezrównoważony budżet (kiedy państwo wydaje więcej, niż jest w stanie pokryć dochodami),
• wadliwa struktura gospodarki.

Ostatnie lata to faza silnej globalizacji. Włączenie Chin czy krajów byłego ZSRR do światowej gospodarki sprawiło, że w ujęciu globalnym zyskaliśmy znaczną ilość taniej siły roboczej, co miało swoje przełożenie na spadek cen w ujęciu globalnym. Drugim ważnym aspektem jest demografia, a w zasadzie fakt, że społeczeństwa się starzeją, a co za tym idzie mniej konsumują.

Wybuch pandemii COVID 19 nieco pokrzyżował te globalne tendencje. Procesy produkcyjne, które bazowały na ciągłych dostawach z dalekiej Azji zostały brutalnie przerwane. Przerwy w produkcji spotkały się ze wzmożonym popytem konsumentów, którzy przerzucili się z usług na samodzielne zakupy dóbr konsumpcyjnych. Ten zbieg czynników podażowo/popytowych poskutkował silnym wzrostem cen. Ważnym czynnikiem są też oczekiwania inflacyjne, które pchają pracowników do gabinetów swoich szefów po podwyżki wynagrodzeń (tzw. efekt drugiej rundy). Szefowie uginają się pod naciskiem pracowników, ale równocześnie kontynuują podwyższanie cen swoich usług czy wyrobów, i tak powstaje ryzyko spirali kosztowo-płacowej.

Skutki inflacji

Negatywnego wpływu inflacji doświadczyliśmy na przełomie PRL oraz Trzeciej Rzeczpospolitej. Jeszcze w 1988 roku inflacja lekko przekraczała 60%. Był to bardzo wysoki poziom, ale prawdziwa eksplozja nastąpiła w następnym roku, gdy poziom inflacji przekroczył 251%. Jeszcze gorzej było w roku 1990, gdy inflacja osiągnęła 586%. Co się wtedy stało?

W lutym 1990r. ceny towarów i usług w porównaniu z tymi z lutego 1989r. wzrosły o ponad 1100%! Średnia pensja wynosiła wtedy 1,03 mln zł, a bochenek kosztował 2000zł. Podobnie rosły ceny innych towarów. Kilogram wołowiny kosztował ponad 19000zł, a pół litra wódki 21000zł. 

Aby zatrzymać, postępującą w tak szybkim tempie inflację, wprowadzono między innymi ograniczenie wzrostu płac przez wprowadzenie podatku od nadmiernego wzrostu wynagrodzeń. Dodatkowo rząd zachęcał Polaków do gromadzenia pieniędzy w bankach – wprowadzono reformę, która zwalniała banki z ograniczeń w ustalaniu oprocentowania (w taki sposób, aby przewyższało ono inflację).

Działania podjęte przez ekipę gospodarczą Leszka Balcerowicza (ówczesnego ministra finansów) przyniosły skutek już w następnym roku, gdy poziom inflacji spadł do 70%. Ten marsz w dół był, z niewielkimi wahaniami, kontynuowany do 2003 roku, gdy inflacja spadła poniżej 1%.

Co z naszymi oszczędnościami?

Następstwa wysokiej inflacji nie są korzystne. Powodują przede wszystkim spadek siły nabywczej pieniądza, co oznacza, że w miarę wzrostu inflacji za to samo wynagrodzenie możemy kupić mniej towarów i usług. Biedniejemy.

Wzrost inflacji odczuwają również posiadacze oszczędności. Już dzisiaj, trzymając pieniądze na lokacie bankowej, tracimy rocznie średnio 2 punkty procentowe. Jeśli inflacja będzie rosła, wówczas straty będą jeszcze większe.

Zainteresuj się oszczędnościami, brak działania to strata rzędu 7-10%

Skończył się czas kiedy „nic nie robienie”, czyli trzymanie gotówki na rachunku bankowym czy w domu, nie było jakoś wielce bolesne. Obecnie brak działania, to realna strata rzędu 7-10% w skali roku.

W ramach naszej działalności spotykamy się z mnóstwem pytań od klientów oraz osób zainteresowanych tematyką inwestowania w fundusze inwestycyjne – odnośnie konstrukcji rynku, szczególnie z pytaniem “czym właściwie jest fundusz inwestycyjny”. (więcej…)

Z Andrzejem Miszczukiem, Głównym Strategiem F-Trust, i Jędrzejem Janiakiem, analitykiem F-Trust, o kryzysie energetycznym i strategii, którą w dobie inflacji powinni się kierować inwestorzy, rozmawia Piotr Gajdziński.

– Wieści z rynku energetycznego wywołują gęsią skórkę, a niektóre analizy są wręcz hiobowe. Czy kryzys energetyczny przerodzi się w kryzys gospodarczy?

Andrzej Miszczuk: – Na początek ważne zastrzeżenie. To co się obecnie dzieje nie nazwałbym kryzysem energetycznym. On jest, niestety, szerszy. To kryzys podaży, bo nie dotyczy wyłącznie surowców energetycznych, przede wszystkim gazu i ropy naftowej, ale również na przykład mikroprocesorów, które powodują, że niektóre branże, choćby samochodowa, ale to się może rozlać również na inne sektory, zmuszone są zawieszać produkcję. I jeszcze druga uwaga. Moim zdaniem, nie ma większego sensu porównywanie obecnej sytuacji na rynku energetycznym z początkiem lat siedemdziesiątych i podniesieniem cen ropy naftowej. Wtedy „sprawca” był bardzo precyzyjnie znany – kraje arabskie wydobywające ponad połowę wszystkich zużywanych wówczas zasobów ropy naftowej. Teraz „sprawca” jest znacznie trudniejszy do zidentyfikowania, bo na wzrost cen złożyło się kilka czynników. W polskich mediach państwowych obowiązuje narracja, że winę za obecny wzrost cen ropy i gazu ponosi Władimir Putin, ale to nieprawda, bo z tym problemem boryka się nie tylko Europa, ale również między innymi Chiny i Indie oraz, w nieco mniejszym stopniu, Stany Zjednoczone.

– Czyli kto jest winien?

Andrzej Miszczuk: – Odpowiedzialność za obecny stan rzeczy jest rozproszona, ale jednocześnie prosta. Od kilku lat bardzo znacząco spadały nakłady inwestycyjne na wydobycie surowców energetycznych, a to są źródła, które trzeba regularnie odkrywać i rozwijać, aby cały czas mieć dopływ nowych zasobów. Ta zasada została podczas pandemii zawieszona i stąd dzisiejsze kłopoty.

Jędrzej Janiak: – Na to nałożył się znacznie większy niż w ubiegłym roku, znowu z powodu pandemii, popyt na energię, a więc na surowce, z których tę energię produkujemy.

– Wrócę do swojego pytania, bo ono jest dzisiaj kluczowe dla inwestorów. Czy zmierzamy w stronę kryzysu gospodarczego?

Andrzej Miszczuk: – Obecna sytuacja ma niestety potencjał, aby przerodzić się w szerszy kryzys gospodarczy. Trzeba się liczyć ze znaczącym wzrostem cen, bo energia jest jednym z istotnych kosztów wszystkich firm. To już zresztą widać, ceny producenckie rosną od jakiegoś czasu bardzo dynamicznie i zaczyna się to przekładać na ceny, które są zmuszeni płacić konsumenci. To się będzie pogłębiało. A to oznacza oczywiście wyższą inflację. A jeśli wyższą, to można się spodziewać zacieśniania polityki monetarnej, a więc podniesienia stóp procentowych. A wyższe stopy procentowe zawsze grożą wyhamowaniem wzrostu.

– Czarny scenariusz…

Andrzej Miszczuk: – Tak to wygląda modelowo, ale oczywiście czarny scenariusz wcale nie musi się spełnić. To nie jest sytuacja bez wyjścia, dysponujemy wieloma instrumentami, które mogą zapobiec i wzrostowi inflacji, i utrzymaniu wzrostu gospodarczego.

Jędrzej Janiak: – Moim zdaniem na razie nie sposób odpowiedzialnie powiedzieć, czy kryzys energetyczny przerodzi się w kryzys gospodarczy. Na pewno jednak rosnące ceny spowodują, że konsumentom będzie znacznie trudniej niż w ostatnich latach. Czeka nas spowolnienie gospodarcze, ale na razie trudno określić jego głębokość. Na naszą niekorzyść działa to, że proces inwestycyjny w wydobycie i przerób surowców energetycznych jest długi i dlatego można przypuszczać, że sytuacja nie zmieni się w ciągu roku, a nawet dwóch. Stawiałbym, że kłopoty z energią będą nam doskwierały raczej przez trzy, może cztery lata. W tym czasie konsumenci będą zmuszeni wydawać większą niż do tej pory część swoich dochodów na rachunki za prąd i gaz, a w efekcie będą dysponowali mniejszymi kwotami na kupno towarów konsumpcyjnych, ale też na przykład mieszkań. Tymczasem w ostatnich latach kupno telewizorów, pralek, czy samochodów bardzo napędzało gospodarkę – zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy oraz w Stanach Zjednoczonych. Teraz przychodzi nam płacić rachunek.

– Czyli Waszym zdaniem kryzys energetyczny, czy jak chce to nazywać Andrzej podażowy, potrwa długo. To nie jest dobra wiadomość.

Andrzej Miszczuk: – Takie są prawidła. Niestety, inwestycje w wydobycie takich surowców, jak ropa, gaz czy węgiel są obliczone na lata. Trzeba powiedzieć, że świat popełnił wiele błędów, także jeśli chodzi o politykę klimatyczną. W ostatnich latach obowiązywała narracja mówiąca, że trzeba inwestować przede wszystkim w nowoczesne technologie, co też było przyczyną, dla której mocno wyhamowały inwestycje w wydobycie kopalin. Przecież nie raz słyszeliśmy, że na przykład banki wycofują się z finansowania tradycyjnych źródeł energii i wielu temu przyklaskiwało. Teraz okazuje się to błędem, a wiele inwestycji w tak zwaną zieloną energię okazało się nieracjonalnych. Kilka państw wycofało się też z energetyki atomowej, a to jest przyszłość i teraz obserwujemy gwałtowny powrót do elektrowni atomowych. Tyle tylko, że w tym sektorze proces inwestycyjny jest jeszcze dłuższy, bo trwa dziesięć, piętnaście lat.

– Wzrost cen na energię, to wzrost inflacji. Eksploduje?

Andrzej Miszczuk: – Odpowiedź na to pytanie w ujęciu globalnym jest trudna, bo każdy region – mam na myśli Amerykę Północną, Europę i Azję – ma trochę inną sytuację. Słyszę ostatnio wielu analityków, którzy twierdzą, że Chiny mają wysoką inflację. Nie widzę tego, w Państwie Środka inflacja jest umiarkowana, w przeciwieństwie do Europy, gdzie można już mówić o podwyższonej inflacji. W Stanach Zjednoczonych ona już dość dynamicznie rośnie, w tej chwili sięga 5,4 procent. Wydaje mi się, że Azja nie musi doświadczyć poważnego impulsu inflacyjnego, mimo że ten kontynent jest od importu surowców bardzo uzależniony. Podobną sytuację mamy u nas, w Europie, bo dostęp do surowców jest coraz trudniejszy, a ich wydobycie coraz droższe. I być może stąd biorą się kłopoty Starego Kontynentu z inflacją. Mam nadzieję, i to powinno stać się jednym z ważniejszych trendów i w Europie, i w Stanach Zjednoczonych, że uda się zredukować udział energii w kosztach, że kolejna generacja produktów będzie bardziej energooszczędna.

Jędrzej Janiak: – Inflację już widzimy, a raczej już odczuwamy. Niebawem dynamika wzrostu cen z pewnością nieco spadnie, bo to jest także efekt niskiej ubiegłorocznej bazy. No i gdzieś w końcu jest sufit, poza którym producenci nie zdołają już sprzedawać swoich towarów.

– Jak inwestorzy powinni zachowywać się w świecie wysokiej inflacji i drożejących surowców?

Andrzej Miszczuk: – Do tego co mają do tej pory powinni dołożyć fundusze, które chronią ich przed inflacją. Dzisiaj trzeba mieć w portfelu spółki, które mają możliwość przerzucenia wzrostu cen na konsumentów. Ale to co mieli w portfelach do tej pory, a więc spółki wzrostowe, działające w usługach, zdrowiu, biotechnologii, powinni zachować, bo to jest trend ponad-cykliczny i na pewno ma przyszłość.

Jędrzej Janiak: – Dodałbym jeszcze, że nierobienie niczego skutkuje gwarantowaną realną stratą. Sytuacja na rynku wymusza na inwestorach aktywność, dużo większą niż w ostatnich latach i poszukiwanie rozwiązań, które pozwolą ich oszczędnościom choć próbować dogonić inflację. Fundusze surowcowe lub spółki z tego sektora, oczywiście jak zawsze starannie dobrane i wyselekcjonowane, stały się nieodzowną składową niemalże każdego portfela. Poza tym zmienność warunków ekonomicznych jest dzisiaj wysoka i trzeba pilnować rozwoju wydarzeń. To koniec ze strategią „Kup i trzymaj”.